Πολιτικές Αναγνώρισης

Πολιτικές Αναγνώρισης

Το ερευνητικό πρόγραμμα «Πολιτικές Αναγνώρισης: Η μεταζωή της ελληνικής Αντίστασης στο Δίκαιο, την Ιστορία και τη Μνήμη (1944-2006)» [ΕΛΙΔΕΚ/ΓΓΕΚ, ΚΕ 15179], έθεσε στο επίκεντρο της ανάλυσής του την πορεία της κρατικής αναγνώρισης της εθνικοαπελευθερωτικής δράσης κινημάτων, ομάδων και προσώπων που έδρασαν στην Ελλάδα κατά την διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και της Κατοχής (1941-1944).

Στην έρευνα αυτή παρακολουθήσαμε δύο παράλληλες, αλληλοδιαπλεκόμενες, αλλά αυτόνομες διαδικασίες: τη διαδικασία της αναγνώρισης, δηλαδή το σύνολο των κρατικών πρακτικών, και το αίτημα της αναγνώρισης, δηλαδή την κοινωνική διαδικασία που συσπειρώνει ή φέρνει σε τροχιά σύγκρουσης διαφορετικές κοινωνικές ομάδες.

Στο πλαίσιο του προγράμματος, εξετάσαμε τη σχέση της πολιτικής με την ιστορία, και πιο συγκεκριμένα την πολιτική διαδικασία ως παραγωγό ιστορικών αφηγημάτων, την πολιτική ως ένα πλήθος συγκοινωνούντων διαδικασιών (νομοθετική διαδικασία, δημόσιος διάλογος, δράση οργανώσεων, δραστηριότητα των θεσμών του κράτους κ.λπ.), καθώς και τα ιστορικά υποκείμενα που πήραν μέρος σε αυτήν τη διαδικασία και τους τρόπους με τους οποίους ανέπτυξαν την εμπρόθετη δράση τους, αναδημιουργώντας το κοινωνικό και πολιτικό μωσαϊκό που αφηγηματοποίησε την εμπειρία και τη μνήμη του πολέμου και της Αντίστασης.

Η καταγραφή και ανάλυση της αναγνώρισης της Εθνικής Αντίστασης, ως μια μακρά ιστορία έμπρακτης κρατικής διαχείρισης του παρελθόντος στην Ελλάδα, μας επέτρεψε να αναστοχαστούμε πάνω στη μεταπολεμική ιστορία της Ελλάδας και τις μεγάλες μεταβάσεις της, και να συνδέσουμε την ελληνική περίπτωση με τη διεθνή ιστορία της κληρονομιάς και της μνήμης του Β΄ ΠΠ.

Η ανάλυσή μας βασίστηκε σε μια εκτεταμένη αρχειακή έρευνα (α) στο Αρχείο της Εθνικής Αντίστασης της Διεύθυνσης Εφέδρων Πολεμιστών Αγωνιστών Θυμάτων και Αναπήρων Πολέμου (ΔΕΠΑΘΑ), όπου ερευνήσαμε τις αποφάσεις των στρατιωτικών Επιτροπών Κρίσης, τους φακέλους που κατέθεταν οι οργανώσεις, τις αντιστασιακές οργανώσεις που αναγνωρίστηκαν και απορρίφθηκαν (537), καθώς και τα υπομνήματα και τις ερωτήσεις που έστελναν στην ΔΕΠΑΘΑ μεμονωμένοι αντιστασιακοί, οι συσσωματώσεις των αντιστασιακών και βουλευτές όλων των κομμάτων, (β) στο Αρχείο της Νομαρχίας Αττικής στον Ασπρόπυργο, όπου μελετήσαμε τις ατομικές αιτήσεις αναγνώρισης, τις αποφάσεις των Νομαρχιακών Επιτροπών Κρίσης και τα υπομνήματα που έστελναν συσσωματώσεις και μεμονωμένοι αντιστασιακοί, (γ) στα Γενικά Αρχεία του Κράτους (ΓΑΚ) Ν. Κυκλάδων, όπου μελετήσαμε το αρχείο της Πανελλήνιας Ένωσης Αγωνιστών Εθνικής Αντίστασης (ΠΕΑΕΑ) Παράρτημα Σύρας, (δ) στα Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας (ΑΣΚΙ) όπου καταγράψαμε το υλικό αναφορικά με το διαρκές αίτημα αναγνώρισης της Αριστεράς μέσα από συσσωματώσεις, επιτροπές κ.ά. υπό την αιγίδα της ΕΔΑ, (ε) στην Γεννάδειο Βιβλιοθήκη, Αρχείο Παπαϊωάννου, όπου καταγράψαμε στοιχεία για τη νομοθέτηση της αναγνώρισης και την πορεία της αναγνώρισης της αντιστασιακής οργάνωσης ΕΔΕΣ Τριχωνίδος, (στ) στο Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο (ΕΛΙΑ), όπου μελετήσαμε την εφημερίδα «Εθνική Αντίστασις», όργανο της Πανελληνίου Ενώσεως Συνδέσμων Εθνικής Αντιστάσεως (ΠΕΣΕΑ), (ζ) στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Βουλής, όπου μελετήσαμε όλα τα πρακτικά της περιόδου 1946-2006 που αφορούσαν το ζήτημα της Εθνικής Αντίστασης (185 πρακτικά συνεδριάσεων). Τέλος, κάναμε μια ενδελεχή αναζήτηση στον Τύπο για δημοσιεύματα με θέμα την αναγνώριση για όλη την περίοδο 1945-2006 (777 άρθρα), καθώς και μια λεπτομερή καταγραφή των σχετικών νομοθετημάτων (59) και ευεργετημάτων (99).

Τα παραδοτέα του έργου συνίστανται σε: 1) μία βάση δεδομένων με στοιχεία αναφορικά (α) τις αντιστασιακές οργανώσεις που αναγνωρίστηκαν και απορρίφθηκαν, (β) τη δημόσια συζήτηση (πρακτικά της Βουλής και Τύπος), (γ) τη νομοθεσία και (δ) τα ευεργετήματα, 2) ένα ξενόγλωσσο άρθρο σε ένα επιστημονικό περιοδικό, 3) ένα συλλογικό τόμο, όπου θα παρουσιαστούν αναλυτικά τα ευρήματα της έρευνάς μας, και 4) ένα δίγλωσσο διαδραστικό δικτυακό ντοκιμαντέρ.