«Μια μεγάλη περιπέτεια: η αναγνώριση της ελληνικής Αντίστασης, 1944-2006»
διαδραστικό ντοκιμαντέρ
«Μια μεγάλη περιπέτεια»
Στο πλαίσιο του ερευνητικού προγράμματος δημιουργήθηκε το δίγλωσσο διαδραστικό ντοκιμαντέρ «Μια μεγάλη περιπέτεια: η αναγνώριση της ελληνικής Αντίστασης, 1944-2006». Το ντοκιμαντέρ αφηγείται αυτή τη μακρά ιστορία, εκκινώντας από τις μέρες της Απελευθέρωσης, φτάνοντας μέχρι και τα μέσα τις δεκαετίας του 2000, οπότε και πραγματοποιήθηκαν οι τελευταίες αναγνωρίσεις αντιστασιακών. Επί της ουσίας, το ντοκιμαντέρ διηγείται εκ νέου την μεταπολεμική ιστορία της Ελλάδας με άξονα την αναγνώριση της Εθνικής Αντίστασης από το κράτος. Πρωταγωνιστής του είναι ο κόσμος της Αντίστασης, ένα δυναμικό και μεταλλασσόμενο στο χρόνο κοινωνικό υποκείμενο, η ανάδυση και δράση του οποίου δεν σημάδεψε μόνο την περίοδο της Κατοχής, αλλά και την ιστορία της μεταπολεμικής και μεταπολιτευτικής Ελλάδας.
Στόχος του ντοκιμαντέρ είναι να παρουσιάσει τα ευρήματα και τα συμπεράσματα της ιστορικής έρευνας στο ευρύ κοινό με έναν εύληπτο και ενδιαφέρον τρόπο, καθώς και να μεταδώσει το κλίμα της εποχής, αξιοποιώντας (α) τον αρχειακό πλούτο του Οπτικοακουστικού Αρχείου της ΕΡΤ και του Εθνικού Οπτικοακουστικού Αρχείου, (β) άλλων φορέων (ΑΣΚΙ κ.ά.), και (γ) του «αρχείου της αναγνώρισης» που απόκειται στη ΔΕΠΑΘΑ και τις νομαρχίες της χώρας, με σεβασμό στην προστασία των προσωπικών δεδομένων και στο βαθμό εμπιστευτικότητας των εγγράφων.
Το ντοκιμαντέρ είναι διαδραστικό. Μετατρέπει τον θεατή σε δρων υποκείμενο, επιτρέποντάς του να παρακολουθήσει το έργο με διαφορετικούς τρόπους και να εμβαθύνει σε συγκεκριμένα σημεία της αφήγησης. Ο θεατής έχει τη δυνατότητα να μεταβεί ανά πάσα στιγμή σε διαφορετικό κεφάλαιο, καθώς επίσης και να διακόψει τη ροή ώστε να εξερευνήσει εναλλακτικά υλικά που του παρέχονται (βίντεο, ομιλίες κ.ά.), επιστρέφοντας στη συνέχεια στην κεντρική αφήγηση. Η μορφή διαδραστικότητας που επιλέχθηκε (hitchhikingmode), δεν επιτρέπει στον θεατή να επέμβει στην εξέλιξη της ιστορίας, όπως θα συνέβαινε σε ένα βιντεοπαιχνίδι, αλλά να περιηγηθεί σε αυτήν ανάλογα με τα ενδιαφέροντά του.
Δομή
Ορόσημα της ιστορίας της αναγνώρισης της Εθνικής Αντίστασης που παρουσιάζεται στο ντοκιμαντέρ αποτελούν οι τρεις σχετικοί νόμοι. Γύρω τους δομήθηκαν τα πέντε κεφάλαια του έργου:
Το πρώτο κεφάλαιο παρουσιάζει το αίτημα για κρατική αναγνώριση της δράσης οργανώσεων και ατόμων κατά την Κατοχή, ως τμήμα μιας δύσκολης διαδικασίας ειρήνευσης και κρατικής ανασυγκρότησης κατά το δεύτερο μισό της ταραχώδους δεκαετίας του 1940. Καρπός αυτής της διαδικασίας υπήρξε ο ΑΝ 971/1949.
Το δεύτερο κεφάλαιο παρακολουθεί την εφαρμογή του νόμου, τα δίκτυα και τους συσχετισμούς δύναμης που διαμόρφωσε, τις συμμαχίες, τις συγκρούσεις, αλλά και το νέο κύκλο διεκδικήσεων που πυροδότησε· τόσο εκ μέρους όσων ευεργετήθηκαν από τις διατάξεις του, όσο και εκείνων που αποκλείστηκαν από αυτές.
Το τρίτο κεφάλαιο αφηγείται τη βίαιη διακοπή κάθε προσπάθειας για μια «πραγματική αναγνώριση» με την κατάλυση της δημοκρατίας το 1967, και την επικράτηση της πιο ακραίας εκδοχής της εθνικοφροσύνης. Η Δικτατορία επαναπροσδιόρισε την Εθνική Αντίσταση ως αγώνα ενάντια στον κομμουνισμό, ανοίγοντας ένα νέο κύκλο αναγνώρισης με το ΝΔ 179/1969.
Το τέταρτο κεφάλαιο συζητά τις μεγάλες τομές της μετάβασης στη δημοκρατία, αλλά και τις συνέχειες με το παρελθόν. Παρά την καθεστωτική αλλαγή, η μετατόπιση της νομιμοποιητικής βάσης του πολιτικού συστήματος από τον Εμφύλιο στην Αντίσταση και από το Γράμμο στον Γοργοπόταμο δεν ήταν αρχικά μία αυτονόητη ούτε καν μία κοινοβουλευτικά πλειοψηφική αποδεκτή εξέλιξη.
Το τελευταίο κεφάλαιο, με επίκεντρο το Ν 1285/1982, που συνιστά την πιο γνωστή σχετική νομοθετική πρωτοβουλία και ένα από τα σημαντικότερα γεγονότα της Μεταπολίτευσης, αφηγείται την ηθική και υλική αποκατάσταση των αγωνιστών της εαμικής Αντίστασης. Η «εθνική συμφιλίωση» ως λήξη του δράματος –προϋπόθεση της οποίας ήταν η «αποκατάσταση» της εαμικής Αντίστασης– υπήρξε μία επίσης μακρά και δύσκολη διαδικασία· αποτέλεσε το τέλος μια πορείας, αλλά και την αρχή μιας περιόδου διαχείρισης του παρελθόντος που περιλάμβανε νέες φωνές αλλά και νέες σιωπές.
Το κεντρικό αυτό ντοκιμαντέρ συνοδεύεται από 8 μικρά βίντεο. Τα 8 αυτά βίντεο δεν αποτελούν μέρος της κεντρικής αφήγησης του ντοκιμαντέρ. Ανήκουν σε αυτήν την κατηγορία των «παρακάμψεων», των εναλλακτικών διαδρομών, που μπορούν να επιλεγούν για την παρακολούθηση του έργου. Πρόκειται για σύντομες ιστορίες της μακράς αναγνώρισης 6 οργανώσεων – του ΕΔΕΣ, της ΕΚΚΑ, της Χ, της ΠΕΑΝ, του ΕΕΣ, (Εθνικός Ελληνικός Στρατός), του Ελληνικού Αίματος – και συγκεκριμένων κατηγοριών, όπως των Οργανώσεων Πληροφοριών και Δολιοφθοράς και των παρακρατικών οργανώσεων του Εμφυλίου Πολέμου.
Ταυτόχρονα, το ντοκιμαντέρ προσφέρει στον θεατή τη δυνατότητα να παρακολουθήσει, μέσα από μια σειρά συνδέσμους, ομιλίες στη Βουλή, συνεντεύξεις κ.ά.
Παρακολουθήστε το ντοκιμαντέρ
